نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه حسابداری دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری حسابداری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس

چکیده

هدف این پژوهش، بررسی جایگاه اخلاق حسابرسی در ایران از منظر ادبیات منتشرشده در این زمینه است. جامعه آماری شامل کلیه مقاله‌های مرتبط منتشرشده در نشریه‌های پژوهشی و غیر پژوهشی و غیر حسابداری کشور از زمان شروع به کار آن‌ها تا انتهای تابستان سال 1395 است. در ابتدا با رویکرد آرشیوی مقاله‌های مربوط تهیه و سپس با رویکرد «تحلیل محتوا» و استفاده از سازه‌های چهارگانه «الگوی توسعه پایدار اخلاق حرفه‌ای حسابداری»، اولویت پژوهشگران شناسایی شد. یافته‌ها نشان داد که درزمینه اخلاق حرفه‌ای حسابرسی تا انتهای شهریور 1395 تنها 40 مقاله در نشریه‌های داخلی منتشرشده که 12 مقاله در نشریه‌های علمی پژوهشی حسابداری و مالی، 15 مقاله در سایر نشریه‌های حسابداری و 13 مقاله نیز در نشریه‌های غیر حسابداری و مالی منتشرشده است. تحلیل محتوای مقاله‌ها نیز نشان داد که 20 مقاله در سازه اخلاق فردی، 13 مقاله در سازه اخلاق اجتماعی و 7 مقاله نیز در سازه اخلاق اقتصادی- سازمانی قرار دارد. در سازه اخلاق زیست‌محیطی نیز تاکنون مقاله مرتبط با اخلاق حسابرسی منتشرنشده است. یافته‌های این پژوهش نشان داد که جایگاه اخلاق در حسابرسی نزد پژوهشگران در سطح بالایی قرار ندارد و تاکنون این موضوع موردتوجه بسیار اندکی قرارگرفته که می‌تواند زنگ خطری برای جامعه حرفه‌ای و دانشگاهی باشد، لذا در آینده باید این عقب‌افتادگی به نحو مناسب مدیریت و جبران شود

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Professional Ethics of Auditing in Iran: Content Analysis

نویسندگان [English]

  • mohammad namazi 1
  • Hossein Rajabdoory 2

1 Accounting Professor of Shiraz University, Shiraz

2 Accounting Ph.D. Student and Member of Young Researchers and Elite Club, Bandar Abbas Branch, Islamic Azad University, Bandar Abbas

چکیده [English]

This study is aimed to investigate the status of auditing ethics in Iran in the light of the published literature in this field. The statistical population includes all related articles published in research and non-research and non-accounting journals of Iran since the beginning of their operation until the end of summer 2016. At first, related articles were found by the archival approach, and then by "content analysis" and using quadruple structures of "sustainable development model of professional ethics of accounting" (Namazi et al. 2017), the priority of researcher’s topics was identified. Findings showed that in the field of professional ethics of auditing, 40 articles were only published in Iran’s publications until the end of September 2016. In that, 12 articles were published in the scientific research and accounting and financial journals, 15 articles in other accounting journals, and also 13 articles in non-accounting and financial journals. Content analysis of the articles also showed that there are 20 articles regarding individual ethics structure, 13 articles in social ethics structure, and 7 articles in organizational-economic ethics structure. So far, no article has been published in relation to auditing ethics in environmental ethics. The statistical findings of the independent T-test in comparison to the number of ethics articles published in the research journals and other accounting journals, and the comparison of the number of articles of audit ethics published in the research journals of accounting and other financial and accounting journals, did not confirm a significant difference. However, the chi-square test, which was used to examine the difference in the content of the four constituents of professional ethics of auditing, showed a significant difference. Findings of this study also showed revealed that ethics in auditing is not at a high priority by the researchers, and a little attention has been paid to it. Hence, this negligence can be an alarm for professional and academic society; therefore; this weakness should be compensated and managed appropriately in the future.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Professional ethics
  • Auditing
  • Sustainable development model
  • Content analysis
  • Auditing theories
اترک، حسین. (1389). وظیفه‌گرایی اخلاقی، اخلاق در علوم و فناوری، دوره 5، شماره 2-1، صص 27- 35.
اسکندری، حسن. (1391). اخلاق در حسابداری، فصلنامه دنیای اقتصاد، شماره 6، صص 15-8.
اصغری‌جعفرآبادی، محمد و اکبر سلطانی و سیده‌مومنه محمدی. (1392). سری آمار: تحلیل جداول توافقی 1 (آزمون‌های کای‌دو)، مجله دیابت و متابولیسم ایران، آذر- دی، دوره 13، شماره 2، صص 83- 101.
آقایی‌چادگانی، آرزو و نوشین احمدی. (1395). بررسی تأثیر تعامل بین فرهنگ اخلاقی موسسه حسابرسی، هنجارهای تیم حسابرسی و ویژگی‌های فردی حسابرسان بر انگیزه حسابرسان به گزارش اشتباهات کشف‌شده، پژوهش‌های تجربی حسابداری، دوره 5، شماره 3، صص 33-82.
باغومیان، رافیک. (1385). فرهنگ حسابرسی و اخلاق حرفه‌ای: ضرورت بازاندیشی در اصول بنیادی حسابداری و حسابرسی، ماهنامه حسابدار، سال بیست و یکم، شماره 5 (پیاپی 178)، آذر و دی. صص 29-40.
بحرینی، نسرین. (1389). اخلاق پژوهش به‌منزله یک دانش: جستجو در اضلاع و هویت معرفتی اخلاق پژوهش، راهبرد فرهنگ، شماره 8 و 9، صص 39 -58.
بنی‌مهد، بهمن و ابراهیم بیگی‌. (1391). رابطه بین ارزش‌های فردی و نیات اخلاقی حسابرسان، اخلاق در علوم و فناوری، دوره 7، شماره 4، صص 31- 40.
بولو، قاسم و پیمان صادقی. (1390). تأثیر ویژگی‌های اخلاقی فردی حسابرسان بر استفاده از راهنمای تصمیم در کشف تقلب مدیریت، اخلاق در علوم و فناوری، بهار، شماره 1، صص 74- 83.
بیک‌زاد، جعفر و علی‌رضا حسین‌پورسنبلی و محمد صادقی. (1389). اخلاق حرفه‌ای، کار و جامعه، آبان و آذر، شماره 125 و 126، صص 4-10.
پاریاد، رحمان و بهزاد ملکی. (1387). جایگاه کشورهای جهان سوم در انتشار تولیدات علمی جهان (مطالعه موردی: کشور جمهوری اسلامی ایران)، تهران، کنگره ملی علوم انسانی، مرکز مطالعات فرهنگی و علوم انسانی.
تحریری، آرش و مهدی پیری. (1397). مفهوم استقلال درکار حسابرسی: شواهدی از شاغلین مؤسسات عضو جامعه حسابداران رسمی ایران. دانش حسابرسی. سال 18، شماره 70، صص 25- 44.
حاجیها، زهره و جمال ملاسلطانی. (1395). رابطه بین هوش اخلاقی با عملکرد حسابرسان مستقل، اخلاق در علوم و فناوری، سال یازدهم، شماره یک، صص ۱۰۵-۱۱۶.
حساس‌یگانه، یحیی و احسان کاظم‌پور. (1392). رابطه سطح مهارت حسابرسان با حساسیت و قضاوت اخلاقی، پژوهش‌های تجربی حسابداری، سال سوم، شماره 10، صص 53- 70.
حساس‌یگانه، یحیی و امید مقصودی. (1390). ارزش‌های اخلاقی در قضاوت حرفه‌ای حسابرس، اخلاق در علوم و فناوری، دوره 6، شماره 1، صص 62- 73.
حساس‌یگانه، یحیی و حمید خادم و زهرا مرویان حسینی. (1395). رشد اخلاقی یا آیین رفتار حرفه‌ای: تفاوت بین ذهنیت و عمل حسابرسان، اخلاق در علوم و فناوری، دوره 11، شماره 2، صص 113- 122.
حسینی، سیده محبوبه و بهمن بنی مهد و فریدون اوحدی. (1393). مقایسه جهت­گیری­های اخلاقی در جامعه پزشکان و حسابرسان. مدیریت فرهنگی. دوره 8، شماره 26، صص 117- 127.
خدامرادی، الهه و زهره حاجیها. (1395). نقش فرهنگ اخلاقی در عملکرد حسابرسان، اخلاق در علوم و فناوری، سال یازدهم، شماره 3، صص 125- 130.
رجب‌دُری، حسین و روستامیمندی، اعظم. (1394). بررسی کمی نشریه‌های حوزه حسابداری و مالی در کشور، نشریه حسابدار، شماره 76، صص 116- 123.
رؤیایی، رمضانعلی و قدرت‌اله طالب‌نیا و یحیی حساس‌یگانه و صابر جلیلی. (1391). ادراک حسابرسان از رهبری مورد اعتماد و فرهنگ اخلاق محور بر رفتارهای کاهنده کیفیت حسابرسی، علوم مدیریت ایران، شماره 25، بهار و تابستان، صص 1-20.
رویایی، رمضانعلی و محمد ابراهیمی. (1394). بررسی تاثیر ویژگی های کمیته حسابرسی بر سطح افشای داوطلبانه اخلاق. حسابداری مالی، دوره 7، شماره 25، صص 71- 88.
سازمان حسابرسی. (1383). آیین رفتار حرفه­ای. تهران: انتشارات سازمان حسابرسی.
سرلک، نرگس. (1387). اخلاق حسابداری، فصلنامه اخلاق در علوم و فنّاوری، سال سوم، شماره‌های 1 و 2، صص 1- 12.
سلمان‌پناه، نجمه و قدرت‌اله طالب‌نیا. (1392). بررسی گزیده عوامل مؤثر بر قضاوت اخلاقی حسابداران رسمی ایران. حسابداری مدیریت، دوره 6، شماره 18، صص 87- 96.
سیف، علی‌اکبر. (1375). روش تهیه پژوهشنامه در روان‌شناسی و علوم تربیتی، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
علی‌مدد، مصطفی. (1389). اخلاق و آیین رفتار حسابداران حرفه‌ای، مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی، تهران، ایران.
فرامرز قراملکی، احد. (1389). درآمدی بر اخلاق حرفه‌ای، چاپ سوم، تهران، انتشارات سرآمد.
فروغی، میثم و علیرضا جعفری و رحمت­اله نادری­بنی. (1393). عوامل موثر بر قضاوت های اخلاقی در بین جامعه حسابداران رسمی ایران. حسابداری مالی. دوره 6، شماره 22، صص 114- 133.
کریپندورف، کلوس. (1378). تحلیل محتوا، ترجمه هوشنگ نایب، تهران، انتشارات روش.
کریمی، عبدالعظیم. (1389). رشد هوش عقلانی و هوش اخلاقی در کودک، پیوند، شماره 376، صص 20- 33.
کلانتری، خلیل. (1385). پردازش و تحلیل داده‌ها در تحقیقات اجتماعی-اقتصادی، چاپ دوم، تهران، شریف.
گل‌محمدیان، محسن و محسن بهروزی و پریسا یاسمی‌نژاد. (1394). هوش اخلاقی و ماهیت ضرورت آن. اخلاق پزشکی. 33: 121- 142.
مجتهدزاده، ویدا و حمیده اثنی‌عشری و مژگان رباط‌میلی. (1393). نقش اخلاق در حسابداری و چالش‌های پیش روی آموزش دانشگاهی، پژوهش حسابداری، شماره 13، صص 157- 179.
مرادی، جواد و زهرا زکی‌زاده. (1393). بررسی نقش مدیریت اخلاقی، عملکرد حسابرسی داخلی و گرایش‌های اخلاقی بر عملکرد حسابداری و گزارشگری مالی، دانش حسابداری، سال پنجم، شماره 18، صص 141- 163.
ملکیان، اسفندیار و اسماعیل توکل‌نیا. (1393). بررسی تأثیر فرهنگ اخلاقی بر کیفیت حسابرسی تحت شرایط فشار بودجه زمانی، حسابرسی نظریه و عمل، جلد ۱، شماره ۱، صص ۲۱-۴۷.
مهدوی، غلامحسین و فهیمه ابراهیمی. (1392). ارزش‌های حرفه‌ای و ادراک اخلاقی حسابرسان داخلی دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، حسابداری سلامت، دوره 2، شماره 3، صص 54- 67.
مهرانی، ساسان و مهدیس نعیمی. (1382). تئوری اخلاقی و تاثیر فشار بودجه زمانی بر رفتار حسابرسان مستقل. بررسی­های حسابداری و حسابرسی. دوره 10، شماره 32، صص 43- 61.
نمازی، محمد. (1371). استانداردهای ملی حسابداری: دشواری­ها، محدودیت­ها و پیشنهاد­ها. حسابدار. صص 104- 110.
نمازی، محمد و حسین رجب‌دُری و اعظم روستامیمندی. (1396 الف). تدوین الگوی توسعه پایدار اخلاق حرفه‌ای حسابداری، اخلاق در علوم و فناوری، سال 12، شماره 4، صص 70- 80.
نمازی، محمد و حسین رجب‌دُری و اعظم روستامیمندی. (1396 ب). بررسی تعداد و تحلیل محتوای مقاله‌های مرتبط با اخلاق حرفه‌ای حسابداری در ایران، پیشرفت‌های حسابداری، سال نهم، شماره 1، صص 193- 226.
نمازی، محمد و فهیمه ابراهیمی. (1395). مدل بندی و تعیین اولویت عوامل مؤثر بر قصد گزارش تقلب‌های مالی توسط حسابداران، مطالعات تجربی حسابداری مالی، دوره 13، شماره 49، صص 1- 28.
نیک‌کار، جواد و فرزانه نوروزی. (1394). اخلاق حسابرسان و تأثیر آن بر اعتماد عمومی. حسابرس، 76: 70- 76.
نیکلس، ادری و هاوارد نیکلس. (1377). راهنمایی عملی برنامه‌ریزی درسی، مترجم: داریوش دهقان، تهران، انتشارات قدیانی.
Alleyne, P. Hudaib, M. and Pike, R. (2013). Towards a conceptual model of whistle-blowing intentions among external auditors. The British Accounting Review. 45: 10-23.
Attia, A. Shankarmahesh, M. Singhapakdi, A. (1999). Marketing ethics: A Comparison of American and Middle Eastern marketers. International Business Review. 58(5): 611 -63.
Borba M. (2005). The Step-by-Step Plan to Building Moral Intelligence, Educator ward a National self-esteem.
Brown, M. E. Trevino, L. K. (2006). Ethical leadership: A review and future directions. The Leadership Quarterly, 17(6), 595- 616.
 Cohen, J. R. Pant, L. W. and Sharp, D. J. (1998). The effect of gender and academic discipline diversity on the ethical evaluations, ethical intentions and ethical orientation of potential public accounting recruits. Accounting Horizons. 2 (3): 250-270.
Duska, R. Duska, B. and Ragatz, J. (2011). Accounting Ethics, Second Edition. John Wiley & Sons, Ltd. Published 2011 by John Wiley & Sons, Ltd.
Hisham. K. Ishak, Z. and Abdul Manaf, N. (2014). The impact of audit committee characteristics on corporate voluntary disclosure. International Conference on Accounting Studies, ICAS 2014, 18-19 August 2014, Kual Lumpur, Malaysia.
Loeb, SE. (1988). Teaching students accounting ethics: Some crucial issues. Issues in Accounting Education. 3: 316–329.
Marzuki, M. Barry, S. and Dellaportas, J. (2017). Accounting academics’ teaching self- efficacy and ethics integration in accounting courses: A Malaysian study, Asian Review of Accounting. 25 (1): 1- 39.
Namazi, M. (1985). Theoretical developments of principal- agent employment contract in accounting: The state of the art. Journal of Accounting Literature :113-163.
Neuendorf, K. (2002). The Content Analysis Guidebook, Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Oddo, A. R. (2007). Approaches to teaching ethics in accounting education. Annual 2nd Conference of the Business Research Consortium of Western New York, 20-21, St. Bonaventure University, NewYork.
Smith, L. Murphy, D. (2008). Luca Pacioli: The Father of Accounting. Texas A&M University. Retrieved April 7, 2009.
Smith, M. (2015). Research Methods in Accounting. Third Edition. SAGE Publications Ltd.
Svanberg, J. and O¨ hman, P. (2015). Auditors’ identification with their clients: Effects on audit quality. British AccountingReview. 47(4), 395–408.
Svanberg, J. and Öhman, P. (2016). Does ethical culture in audit firms support auditor objectivity? Accounting in Europe, 13 (1): 65-79.
Sylvander, J. (2015). The development of the auditor managerial ethical profile scale. European Accounting Association: 1-35.
Trevin˜o, L. K. Butterfield, K. D. and McCabe, D. L. (1998). The ethical context in organizations: Influences on employee attitudes and behaviors. Business Ethics Quarterly. 8(3), 447–476.
Vogel, D. (2009). Manager's journal: Could an ethics course have kept Ivan from going bad? The Wall Street Journal. Retrieved May. 17.